طب سنتی@

نام عربی: خبازی
نام علمی: Malva sylvestris L.
خانواده: پنیرک Malvaceace
=============================
دکتر ریحانه معینی
پزشک و دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران
دانشگاه علوم پزشکی تهران
=============================

سایر نام ها: به فارسی نان کلاغ و پنیرک و خیرو و به ترکی ابم کماجی و در مازندران گیاه آن را نحیلک و به شیرازی خطمی کوچک نامند.

گیاه شناسی:
گیاهی است دو یا چند ساله با ساقه افراشته یا خمیده به طرف بالا و یا خمیده افتان، به صورت منفرد یا چندتایی، بدون کرک یا دارای کرک های ساده.

مولانا نفیس گفته که سه نوع می باشد یکی بستانی و آن مخصوص به اسم ملوخیا و ملوکیه است و دیگر برّی و آن دو نوع است یکی عظیم و آن مخصوص به اسم خطمی است و دوم صغیر و آن مخصوص به اسم خباز است و به فارسی خیرو نامند و از مطلق آن مراد نوع صغیر برّی است که برگ آن مستدیر و بی مزه و اندک خشن خصوص پشت برگ آن و گل آن کوچک و سرخ مایل به بنفشی و تخم آن مدور اندک پهن و در وسط آن تقعیری و رنگ تخم بعض نوع سفید و بعضی مایل به سیاهی و نبات آن کوچک تر از خطمی و لعاب پوست بیخ و پوست ساق آن بسیار کمتر از خطمی و در تری و نازکی اندک لعابی دار و چون خشک و کهنه شود بالکل برطرف می گردد.

محل رویش:
در نقاط مختلف ایران از جمله استان های مازندران، همدان، لرستان، اصفهان، فارس، کرمان، تهران، قزوین، خراسان و سیستان یافت می شود.

منبت آن زمینهای نمناک و در خریف و در بعضی بلاد در اول بهار می روید و خودرو و مزروع هر دو می باشد و نوع پاییزی آن تا بهار و نوع بهاری تا تابستان می ماند و یک نوع دیگر نیز دیده شده که برگ های آن ریزه و نرم و گل آن کوچک که در بهار می روید و تا تابستان می ماند و نبات این بسیار بلند نمی شود بلکه بعضی اندک بر زمین مفروش می باشد و گلبرگ همه آنها به جز خطمی بلند و سرخ مایل به بنفشی و کرنایی شکل و بعضی کوچک و گل خطمی بزرگ و مدور و پهن و بعضی سرخ و بعضی سفید و زرد نیز می باشد.

طبیعت آن:
در اول سرد و تر و بعضی معتدل در برودت و حرارت و بعضی نوع بیابانی آن را مایل به حرارت دانسته اند.

افعال و خواص آن:
ملین طبع
منضج
مانع ریزش مواد به عضو (رادع)
بازکننده انسدادهای کبدی
ادرار آور و زیاده کننده شیر (به صورت پخته برای افزایش شیر مادران به کار می رود)

ضماد ساییده برگ آن جهت شکستگی اعضا و تحلیل ورم های گرم و گزیدن زنبور و مگس

با عسل و با روغن زیتون و با روغن گل سرخ جهت سوختگی آتش

آشامیدن حدود 200 سی سی جوشانده شاخ و برگ آن با شکر جهت سرفه و گرفتگی صدا و رفع خشونت آن که حادث از حرارت و یبوست باشند و زخم مثانه و سوزش ادرار مفید است

نشستن در جوشانده برگ آن جهت سختی های رحم و نرم کردن آنها و نرم کردن ورمهای مقعد

چون برگ تازه آن را ساییده و با کره تازه گاوی بر بدن بمالند هیچ گزنده او را نگزد

برگ تازه نورسته کوچک نازک آن را پخته می خورند و بهترین استعمال آن در غذاها با گوشت پرندگان است

مضرات:
مصرف زیاد آن سست کننده معده های ضعیف است.
برای مزاج های سرد و تر مناسب نیست.

مصلح پنیرک:
در گرم مزاجان ترشی ها و در سرد مزاجان فلافلی و معجون کمونی.

مقدار شربت:
از آب آن تا پنجاه درم.

مواد مژثره:
مهمترین مواد مژثره گلهای پنیرک را موسیلاژ تشکیل می دهد که در اثر هیدرولیز آن گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و گالاکتورونیک اسید حاصل می شود. گلها همچنین شامل آنتوسیانین ها می باشند.

موارد استعمال در طب جدید (گیاه درمانی):
در درمان گاستروانتریت، علائم سرماخوردگی، التهاب دهان و گلو، و سرفه مورد مصرف دارد.

آثار فارماکولوژِک:
با توجه به اینکه میزان موسیلاژ در دوز مصرفی بسیار پایین و غلظت آنتوسیانین به اندازه کافی می باشد، لذا اثرات درمانی پنیرک به آنتوسیانین ها نسبت داده شده است.
ولی وجود موسیلاژ در گل پنیرک سبب بروز اثرات ضدالتهابی، محافظت کننده و بهبود زخم ها، نرم کننده و پوشش دهندگی می شود.

تخم پنیرک:
سرد و تر
کثیراللعاب
ملین شکم
جهت سرفه گرم و خشک و گرفتگی آواز و رفع نزله مفید است
مقوی امعا و خراشیدگی های آن و زخم کلیه و مثانه
کاهش دهنده حدت و تیزی ادویه گرم و تند

حقنه آن جهت رفع سوزش روده ها و رحم و مقعد
ضماد آن به تنهایی و یا با جو مقشر جهت ورمهای گرم و دردها
ضماد تخم و برگ آن جهت گزیدگی زنبور نافع.

مضر:
معده ضعیف و مرطوب
مصلح آن رب میوه ها.
مقدار شربت آن: تا پنج درهم
بدل آن: تخم خطمی.

خبازی بستانی: (این نوع بسیار کمتر شناخته شده و کمتر مورد استفاده است)

برگ دراز و گل زرد و کوچک تر از گل خیار و در پنبه زارها بسیار می روید و به بلندی گیاه پنبه می شود
تخم آن سیاه و دراز شبیه به شونیز و بسیار تلخ و غلاف آن شبیه به کرم و مایل به سبزی است.

طبیعت آن:
در برودت و رطوبت زیاده از بستانی
ملین طبع و سینه و رافع خشونت آن و مصفی صوت
مهیج حرارت به سبب لطافت
به جهت تبهای گرم نافع.
مضر معده سرد
مصلح آن ادویه گرم

تخم پنیرک بستانی:
مسهل قوی اخلاط غلیظه
بازکننده سده و جهت عرق النساء و آب آن با شکر
جهت دفع اخلاط و مواد سوخته و ضماد جویده آن جهت کاهش ورم ها
و تسکین درد گزیدن عقرب نافع.
مقدار شربت آن: تا دو درهم است.

برگ پنیرک بستانی:
اگر برگ را بکوبند و روی گزش زنبور قرار دهند درد آن را تسکین دهد.
اگر با روغن پخته شود و روی ورم های به وجود آمده در مثانه و کلیه ضماد نمایند سودمند خواهد بود.
اگر آن را بعد از جوشاندن در آب بخورند شکم را نرم خواهد کرد و اگر آن را قبل از جوشاندن بخورند اثر کمتری در این مورد خواهد داشت.

طرز نگهداری پنیرک:
دور از رطوبت و نور مستقیم و در ظروف سربسته غیرپلاستیکی نگهداری شود.

اشتباهات و تقلبات بازار گیاهان دارویی:
گاهی به دلیل قیمت بالای گیاهان جنس بنفشه مانند Viola odorata L. پنیرک به فروش می رسد.

منابع:
1- محمدحسین عقیلی خراسانی، مخزن الادویه، تصحیح دکتر شمس اردکانی و همکاران، انتشارات دانشگاه تهران، ص: 348-349
2- کمیته تدوین فارماکوپه گیاهی ایران، فارماکوپه گیاهی ایران، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، ص :210-206
3- محمدبن زکریای رازی، کتاب الحاوی، تحقیق دکتر سلیمان افشاری پور، ص 221

توجه: مطالب فوق تنها جهت مطالعه و افزایش معلومات عمومی است و به صورت خلاصه نوشته شده. هیچ گاه خود را از توصیه های پزشک محروم نسازید.

هفت پند مولانا:

1) در بخشیدن خطای دیگران مانند شب باش.
2) در فروتنی مانند زمین باش.
3) در مهر و دوستی مانند خورشید باش.
4) هنگام خشم و غضب مانند کوه باش.
5) در سخاوت و کمک به دیگران مانند رود باش.
6) در هماهنگی و کنار آمدن با دیگران مانند دریا باش.
7) خودت باش، همانگونه که می نمایی...!

بیخیال زمان و آن عقربه لعنتی شده ام
چه تفاوت می کند
روز باشد یا شب
زود باشد یا دیر
وقتی تو نباشی
شب و روز یکیست
تو که نباشی
آلوده خاطرات خاک گرفته خویشم
تو نباشی ...
خورشید در مطلع حبس می شود
ماه در نیمه تاریک خود فرو می رود
ستاره در سیاهچال می افتد
و قناری آوازش فراموش می کند
و اینجاست
که مرگ را می بینم
مرگ دستهای رو به خدا
مرگ یک نفس
مرگ بانوی شعرها
مرگ یک پناه
فریال معین

اگر همه ی عالم قصد ضرر رساندن به تو را داشته باشند،و خدا نخواهد ؛
نمی توانند ،او که یگانه تکیه گاه من و توست !
پس ، به "تدبیرش" اعتماد کن ،
به "حکمتش" دل بسپار ،
به او "توکل" کن ، و به سمت او "قدمی بردار" ،
تا ده قدم آمدنش به سوى خود را به تماشا بنشینی...!!

اگر میخواهید زیبا باشید
یک دقیقه مقابل آینه ،
پنج دقیقه مقابل روحتان و
پانزده دقیقه مقابل خداوند بایستید
آدم ها به خاطر زیبا بودنشان دوست داشتنی نمی‌شوند،
بلکه اگر دوست داشتنی باشند، زیبا به نظر می‌رسند.

بچه‌ها هرگز مادرشان را زشت نمی‌دانند؛
اگر کسی یا جایی را دوست داشته باشید،
آنها را زیبا هم خواهید یافت.
زیرا حس زیبا دیدن همان عشق است...!!

زیبایی ها را چشم می بیند و مهربانی ها را دل ،

چشم فراموش می کند اما دل هرگز ...

پس بدان تا زمانی که دل زنده است فراموش نخواهی شد... !

عشق و شادابی و نور و نفسُ و شور و امید

همه را بهر تو بر دوش کشیده ست بهار...

از زندگی لذت ببر ،زندگی معرکه و سفری باشکوه است ...!